روش نگهداری حسابهای خرید و فروش کالا در سیستمهای مالی
فعالیت اصلی یک موسسه بازرگانی با خرید کالا شروع میشود. کالای خریداری شده معمولا در انبار شرکت یا فروشگاه نگهداری میشود تا در زمان مناسب به فروش برسد. هر شرکت بازرگانی میخواهد کالای خریداری شده را با قیمتی بالاتر از قیمت خرید به فروش برساند تا از این طریق بتواند سودآور باشد. مشخص کردن بهای تمام شده کالای فروش رفته در یک شرکت بازرگانی به سیستم ثبت موجودی کالا در آن شرکت بستگی دارد. به طور کلی دو سیستم جهت ثبت موجودی کالا به کار گرفته میشود که عبارتند از سیستم ثبت دائمی و سیستم ثبت ادواری. در ادامه، روش نگهداری حسابهای خرید و فروش کالا را در هر یک از این سیستمها بررسی میکنیم.
نگهداری حسابهای خرید و فروش کالا در سیستم ثبت ادواری
در سیستم ثبت ادواری، اطلاعات ریالی موجودی کالا فقط در پایان دوره در دسترس است و پس از انبارگردانی و قیمتگذاری کالا در پایان دوره مشخص میشود. در این روش، بهای تمام شده کالای خریداری شده به حساب خرید کالا منظور میشود. حساب خرید کالا دارای ماهیت هزینه بوده و در پایان دوره مالی به حساب سود و زیان بسته میشود. در سیستم ثبت ادواری، موجودیهای فروش کالا به حسابی تحت همین نام بستانکار میشود. در این سیستم، خروج کالا از انبار در دفاتر شرکت ثبت نمیشود. در این رویداد، در مقابل فروشهای نقدی حساب صندوق یا بانک بدهکار شده و حساب فروش کالا بستانکار میشود و چنانچه فروش کالا به طور نسیه انجام شود، حسابهای دریافتنی و در صورت دریافت چک یا سفته، حساب اسناد دریافتنی بدهکار و حساب فروش کالا بستانکار خواهد شد. حساب فروش کالا در حقیقت نشان دهنده درآمد یک شرکت بازرگانی است.
نگهداری حسابهای خرید و فروش کالا در سیستم ثبت دائمی
در سیستم ثبت دائمی، ارزش ریالی (بهای تمام شده) موجودی کالا در هر مقطع زمانی از دفاتر شرکت قابل استخراج است. در این روش ورود و خروج کالا از انبار، در هر لحظه در دفاتر ثبت میشود. چنانچه تعداد کالاها و همچنین ورود و خروج کالا زیاد باشد نمیتوان به صورت دستی اطلاعات را ثبت و نگهداری کرد. برای آنکه این روش پیاده سازی شود لازم است یک نرم افزار انبارداری که ارتباط مستقیمی با سیستم حسابداری داشته باشد کلیه ورود و خروجها را ثبت کرده و سند حسابداری آن را صادر کند. به طور کلی میتوان گفت از زمانی که رایانهها و نرم افزار خرید و فروش، در بین شرکتهای بازرگانی رایج شد، استفاده از سیستم ثبت دائمی موجودیها بیشتر شد. در سیستم ثبت دائمی، بهای تمام شده کالای خریداری شده به حساب موجودی کالا منظور میشود. در فروش کالا، هر بار دو رویداد همزمان اتفاق میافتد، رویداد اول کسب نوعی دارایی (وجه نقد یا حساب دریافتنی) و تحقق درآمدی به نام فروش کالا است و رویداد دوم کاهش موجودی کالا و وقوع هزینهای به نام بهای تمام شده کالای فروش رفته است. در سیستم ثبت دائمیکالا، هر دو رویداد مذکور باید در تاریخ فروش کالا در دفاتر ثبت شوند.
ارتباط نرم افزار و حسابهای خرید و فروش کالا
در شرکتهایی که از نرم افزار خرید و فروش کالا یا نرم افزار انبارداری استفاده میکنند، لزومیبه داشتن حسابهای معین و تفصیل در حسابداری با عنوان کالاها نیست. جزییات اطلاعات کالاها و دسته بندی آنها بر عهده نرم افزار انبارداری است. ورود و خروج کالا به عنوان رسید و حواله در نرم افزار ثبت میشود و فروش کالا توسط نرم افزار فروش و با عنوان فاکتور فروش درج میشود. در نرم افزارهای یکپارچه خرید و فروش، اسناد حسابداری صادر و در نرم افزار حسابداری درج میشوند.