حسابداری بخش مهمی از ساختار هر شرکت و سازمان است و عملیات مربوط حسابداری اگر به صورت دقیق و شفاف انجام شود، میتواند نقش مهمی را در پیشبرد اهداف سازمانی ایفا کند. به همین خاطر امروزه استفاده از نرم افزار حسابداری به یک ضرورت برای همهی کسب و کارها تبدیل شده است تا از این طریق خطاها کاهش یابد و عملیات حسابداری سرعت بیشتری پیدا کند. یکی از شاخههای مهم حسابداری، حسابداری بهای تمام شده است که توسط نرم افزار حسابداری نیز محاسبه میشود. در این مقاله قصد داریم به اهمیت حسابداری بهای تمام شده یا حسابداری صنعتی بپردازیم:
حسابداری بهای تمام شده در واقع شاخهای از حسابداری مدیریت محسوب میشود که بهای تمام شدهی کالاها را محاسبه میکند و به ارائهی راهکارهایی برای کاهش هزینهها و رساندن آنها به سطح معقول میپردازد. این شاخه از حسابداری گاهی حسابداری صنعتی نیز نامیده میشود و علت این نامگذاری آن است که معمولاً حسابداری بهای تمام شده بیشتر در مؤسسات تولیدی و صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد. آن دسته از اطلاعات مالی که در اختیار مدیریت مؤسسه قرار میگیرد، حسابداری مدیریت نامیده میشود.
مانند تمام شاخههای دیگر حسابداری، حسابداری بهای تمام شده ابزاری است که در کنترل عملیات مالی شرکتها و نظارت بر آنها به مدیران کمک میکند. یکی از مهمترین مسائل در کارگاههای تولیدی و صنعتی محاسبهی هزینههای انجام شده و مقایسهی آن با درآمدها است و حسابداری صنعتی در انجام موفق این کار یک ابزار کلیدی محسوب میشود. حسابداری صنعتی به این سؤال پاسخ میدهد که آیا منابع فعلی شرکت به صورت کارآمد مورد استفاده قرار میگیرند یا خیر. در واقع کارآمدی هزینهها لزوماً به معنای درست یا غلط بودن محل هزینهها نیست؛ بلکه ممکن است در یک مجموعه هزینههایی در محل درست انجام شود، اما درست بودن آن هزینهها لزوماً به معنای کارآمد بودن آنها نیست. به عنوان مثال ممکن است یک شرکت برای تهیهی برخی از اجناس یک میلیارد تومان هزینه کند؛ اما امکان داشت که از طریق دیگری همان اجناس را با قیمت ۵۰۰ میلیون تومان که در واقع نصف قیمت اولی است، تهیه کند. در هر دو حالت هزینه در محلی که باید صرف بشود، انجام شده است اما طبیعتاً حالت دوم بیانگر کارآمدی بهتری در هزینهها است.
حسابداری صنعتی و حسابداری مالی تفاوتهای زیادی دارند که در اینجا به برخی از مهمترین تفاوتهای آنها میپردازیم. اطلاعات مربوط به حسابداری مالی معمولاً برای افراد و مؤسسات بیرون از سازمان (مانند سرمایهگذاران، نهادهای مالیاتی، بانکها، سازمان بورس و…) تنظیم میشوند اما اطلاعات مربوط به حسابداری صنعتی مورد استفادهی افراد درون سازمان قرار میگیرد و با توجه به این موضوع تنظیم میشوند. در حسابداری مالی، اطلاعات در قالب صورتهای مالی معین (مانند ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد و…) تنظیم میشوند اما در حسابداری بهای تمام شده اطلاعات با توجه به نیازهای داخلی سازمان تنظیم میشوند و قالب مشخصی ندارند. از آنجایی که اطلاعات در حسابداری مالی قرار است در اختیار نهادهای بیرونی قرار گیرد، باید استانداردها و ضوابط در تنظیم آن مورد توجه قرار گیرد اما در حسابداری صنعتی الزامی به رعایت ضوابط نیست. همچنین یکی از مهمترین تفاوتهای حسابداری بهای تمام شده با حسابداری مالی در آن است که اطلاعات در حسابداری بهای تمام شده معمولاً ناظر به فعالیتهای آینده بوده اما اطلاعات در حسابداری مالی معطوف به فعالیتهای گذشته هستند. البته هر نرم افزار حسابداری امکان تنظیم اطلاعات مربوط به هر دو نوع حسابداری را دارا است.
اگر چه حسابداری بهای تمام شده به خاطر استفادهی وسیع آن در مؤسسات تولیدی و صنعتی به حسابداری صنعتی مشهور است اما این تصور که این نوع از حسابداری فقط محدود به مؤسسات تولیدی است، تصور اشتباهی است. از روشهای حسابداری بهای تمام شده در مؤسسات مختلف مالی مانند شرکتهای حمل و نقل، شرکتهای بانکی، شرکتهای بیمه، دانشگاهها و سایر مؤسساتی که گردشهای بزرگ مالی دارند، استفاده میشود. چرا که این مؤسسات نیاز دارند تا هزینههای انجام شده را به دقت زیر نظر قرار دهند و برآوردهای درستی از وضعیت مالی خود داشته باشند. یکی از فرآیندهای مهم در حسابداری صنعتی فرآیند هزینهیابی است؛ در این فرآیند تمام هزینههای انجام شده شناسایی میشوند و پس از طبقهبندی مورد استفاده قرار میگیرند. مسلماً این فرآیند در بسیاری از کسب و کارها باید انجام شود و صرفاً به کسب و کارهای تولیدی محدود نمیگردد. هزینهها، درآمدها و به طور کلی گردشهای مالی هر مجموعه از مهمترین عوامل در پایداری یا عدم پایداری آن مجموعه به شمار میروند و حسابداری بهای تمام شده سعی دارد تا مسائل مربوط به این حوزه را سامان بخشد. این کار از طریق انواع مختلف نرم افزار حسابداری قابل انجام است؛ حسابداری بهای تمام شده یا حسابداری صنعتی یکی از بخشهای مهم هر نرم افزار حسابداری است که جزییات آن در نرم افزار حسابداری به صورت دقیق مشخص شدهاند و توسط حسابداران به سادگی محاسبه میشوند.