مفروضات حسابداری چیست و چه اهمیتی دارد؟
حسابداری دارای مراحلی مشخص است. رهنمودهایی که شیوهاندازه گیری، بررسی اطلاعات و مخابره داده های مالی را برای حسابداران آشکار می سازد، تماماً تحت کنترل و برگرفته از اصول پذیرفته شده حسابداری است. روش های حسابداری نه تنها مراحل مختلف است. بلکه مفروضات و روش های مناسب دستیابی به داده های حسابداری را نیز مشخص می کند. این اصول، قواعد، احکام و روش های که در طول تاریخ مورد قبول حسابداری بوده است را نیز در بر می گیرد. اصول پذیرفته شده حسابداری براساس یک چارچوب مفاهیم نظری که توسط کمیته استانداردهای حسابداری مالی تدوین شده، استوار است. در این چارچوب هدف اصلی گزارشگری مالی تهیه اطلاعات مفید برای سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان می باشد. اطلاعات برای مفید بودن باید مربوط، قابل اتکا، قابل مقایسه و قابل فهم باشند.
مفروضات حسابداری
مفروضات حسابداری منشا اصول حسابداری و مبنای تهیه و تنظیم صورتهای مالی را تشکیل میدهند. هر کدام از مفروضات حسابداری میتواند منشا یک یا چند اصل حسابداری می باشد.مفروضات عبارتند از: فرض تفکیک شخصیت، فرض تداوم فعالیت، فرض دوره مالی، فرض یا مبنای تعهدی و فرض واحد پولی (واحد اندازه گیری).در ادامه به بررسی این ۵ فرض می پردازیم.
1) فرض تفکیک شخصیت
بر اساس فرض تفکیک شخصیت، برای هر موسسه شخصیتی مستقل از مالک (مالکان) آن و همچنین مستقل از سایر موسسات موجود در جامعه در نظر گرفته میشود. فعالیتهای مالی به اعتبار شخصیت حسابداری تجزیه و تحلیل و ثبت شده و صورتهای مالی به منظور انعکاس وضعیت مالی و نتایج عملیات شخصیت مزبور تهیه و ارائه میگردند.
2) فرض تداوم فعالیت
فرض تداوم فعالیت به این معنی است که عملیات موسسه در آینده قابل پیش بینی تداوم خواهد یافت و قصد انحلال یا توقف فعالیت آن وجود ندارد. این فرض بدان معنی نیست که موسسه دارای عمر نامحدود است، بلکه حاکی از آن است که موسسه برای یک دوره زمانی کافی برای اجرای عملیات، انجام قراردادها و ایفای تعهدات خود، دوام و بقا خواهد داشت. براساس این فرض است که مبالغ پرداختی در یک دوره مالی کلا به حساب هزینه منظور نمیشود، بلکه بخشی از این پرداختها تحت عناوین مختلف دارایی به سالهای بعد منتقل میگردد. بعلاوه، طبقهبندی داراییها و بدهیها به جاری و بلند مدت (غیرجاری) بر این فرض مبتنی است. اگر فرض تداوم فعالیت حاکم نباشد، تمایز بین اقلام جاری و بلند مدت (غیرمجازی) اهمیت خود را از دست میدهد. ثبت داراییها به بهای تمام شده نیز بر اساس فرض تداوم فعالیت صورت میپذیرد. اگر موسسه در حال تصفیه یا فروش باشد، فرض تداوم فعالیت و اصل بهای تمام شده برای تهیه صورتهای مالی مصداق ندارد و اقلام صورتهای مالی به ارزشهای جاری (بازار) در صورتهای مالی منعکس میشوند.
3) فرض دوره مالی
نتایج واقعی عملیات موسسه را فقط در پایان اجرای عملیات و بعد از بستن سال مالی میتوان تعیین کرد. اما به دلیل نیاز مدیران و صاحبان موسسه و سازمانهای بیرونی به داشتن اطلاعات در فواصل زمانی کمتر، عمر طولانی یک موسسه به دورههای زمانی مساوی کوتاه تر، معمولا یکساله، تقسیم میشود و برای هر دوره گزارشهای مالی جداگانهای ارائه میگردد. به این دوره زمانی اصطلاحا «دوره مالی» یا «دوره حسابداری» میگویند. هر دوره مالی را که برابر یک سال کامل باشد سال مالی میگویند. انطباق سال مالی با سال تقویمی اجباری و الزامی نیست. مثلا در ایران الزامی نیست که سال مالی از اول فروردین ماه شروع و به پایان اسفند ماه ختم شود. بهتر است سال مالی به نحوی انتخاب شود که پایان آن مصادف با دوران پائینترین سطح فعالیت موسسه طی سال باشد. زیرا در این صورت قسمت حسابداری فرصت مناسبی را برای تکمیل عملیات حسابداری لازم در پایان سال مالی پیدا میکند.
4) فرض یا مبنای تعهدی
فرض تعهدی یکی از زیربنائی ترین و مهمترین مفروضات حسابداری است. توسعه و گسترش حسابداری تا حد زیادی مدیون این فرض است. براساس فرض تعهدی درآمدها به محض تحقق و هزینهها به محض تحمیل، بدون توجه به زمان دریافت و پرداخت وجه نقد مربوطه، شناسایی و ثبت میشوند. اغلب در متون حسابداری بجای عبارت فرض تعهدی از عبارت مبنای تعهدی استفاده میشود. مبنای تعهدی در مقابل مبنای نقدی قراردارد. در مبنای نقدی هر دریافت وجهی توسط شرکت که از ناحیه صاحبان شرکت یا وامدهندگان نباشد به عنوان درآمد و هر پرداخت وجهی توسط شرکت که به اشخاصی غیر از صاحبان شرکت یا وامدهندگان صورت پذیرد به عنوان هزینه تلقی میشود.
5) فرض واحد پول (واحد اندازه گیری)
فرض واحد پول به این معنی است که آثار و نتایج کلیه معاملات و عملیات مالی موسسه باید برحسب پول، اندازه گیری و گزارش شود. از آن جا که پول وسیله مبادله و مقیاس مشترک اندازهگیری ارزش در کلیه مبادلات اقتصادی است، در حسابداری نیز معاملات و عملیات مالی و رویدادهای دارای اثر مالی بر حسب واحد پول به عنوان مقیاس مشترک، اندازهگیری و گزارش میشود. البته اموال مختلف را به مقیاسهای متفاوتی از جمله زمین را با متر مربع، سیمان را با کیلو و بنزین را با لیتر میتوان اندازهگیری نمود. اما اگر ترازنامهای تهیه کنیم که در آن هر کدام از اموال فوق با مقیاس مذکور ارائه شده باشند آیا این ترازنامه قابل استفاده است ؟
به دلیل همین محدودیتهاست که در حسابداری، واحد پول (مثلا ریال) به عنوان مقیاسی که بین همه معاملات و عملیات مالی مشترک است، مبنای ثبت قرار میگیرد.